Rola słuchu fonematycznego oraz umiejętności analizy i syntezy słuchowej w przygotowaniu dzieci do czytania i pisania

 

Podstawowym   warunkiem  decydującym  o efektach  pracy w   przygotowaniu  do   czytania   jest    prawidłowy    słuch    dziecka.    Zaburzenia   w    słyszeniu  utrudniają   dziecku  dostrzeganie  subtelnych  różnic  między  nimi.

 

Doskonalenie    słuchu    fonematycznego    zaczyna  się   od    wyodrębniania   dźwięków   mowy  ludzkiej   spośród  szumów  otoczenia. Tak   więc  ćwiczenia  słuchowe    z   dziećmi,   takie   jak   rozróżnianie    w    otoczeniu    naturalnych   dźwięków   (np.  syczenie  pary,  głosu   gęsi -  sss,   brzęczenie   muchy  -  bzz)  prowadzą    w   rezultacie   do   analizy   dźwiękowej    wyrazów.    Służą   temu wszystkie zajęcia umuzykalniające,  słuchowe  i  rozróżnianie głosów otoczenia, a   także   zabawy   polegające   na  spostrzeganiu,    różnicowaniu   i  określaniu   zjawisk    akustycznych   ( rozróżnianie    dźwięków     znanych    instrumentów  muzycznych,  środków   lokomocji,  głosów   kolegów) .
 

Doskonalenie    percepcji   słuchowej   następuje   przede   wszystkim   w    toku sytuacji   naturalnych,  rozmów,    czynności    podejmowanych    przy   różnych  okazjach,   w   toku   przedszkolnego   dnia.
 

Ćwiczenia   słuchu   należą   do   najtrudniejszych.   Program   tych   ćwiczeń obejmuje  trzy  główne  działy: 
- Analizę i syntezę wyrazów i zdań
- Analizę i syntezę sylabową wyrazów 
- Analizę i syntezę głoskową wyrazów. 

Ćwiczenia prowadzi się w następującej kolejności: 
1. Stwierdzenie, że wyraz składa się z głosek. 
2. Wyodrębnienie pierwszej głoski w wyrazie. 
3. Wyodrębnienie ostatniej głoski w wyrazie. 
4. Poszukiwanie   wyodrębnionych  o  poznanych  w  izolacji  głosek  w  środku wyrazu. 
5. Liczenie głosek w wyrazie. 

Wybrane  przykłady zabaw kształcących słuch  fonematyczny i umiejętność dokonywania analizy i syntezy słuchowej

 

1.Powiedz, ile jest wyrazów w zdaniu: Ala ma lalkę. To jest książka
 

2. Jakie to słowo? – podajemy wyrazy sylabami, a dziecko mówi całe słowo, zaczynamy od krótkich wyrazów i przechodzimy do coraz dłuższych: no - ga – noga, mo - tyl –motyl

 

3. Powiedz,  ile  sylab  (cząstek)  jest w moim słowie?  Wyklaszcz je.  (Mówimy całe słowo, dziecko  dzieli i klaszcze)  wyrazy 1-sylabowe: kot, nos, las, miś, lis, płot, dzik, rów,  rok,  rak,  wyrazy  2-sylabowe:  motor -  mo-tor,  kajak – ka-jak, wazon – wa-zon,  wyrazy 3-sylabowe:  kanapa – ka-na-pa,  dywany – dy-wa-ny, wyrazy   4-sylabowe:  kaloryfer – ka-lo-ry-fer,  krasnoludek- kras-no-lu-dek

 

4. Dodaj do mojej  sylaby  jakąś swoją, ale taką, żeby powstał  konkretny  wyraz (Dokończ słowo) ma - ma, ko-tek, li -zak, ru - ra, wo - da, ro - wer, las - ka, kred - ka, lis - tek, baj – ka

 

5. Powiedz,  co   słyszysz  na   początku?  – Mówimy   różne  słowa,  a  dziecko rozpoznaje  słuchowo,  jaka  głoska jest na początku   wyrazu: lato – l, rower – r, oko –o,  auto – a,  krowa – k 

 

6. Podaj  kilka ( np. 2, 3, albo 5 ) słów, które zaczynają się np. na a, k, r, m, l, w, a ja ci podam  kilka  następnych  na  „a” –  Ala,  album,  Agata,  artysta,  ananas, antena, atlas, auto, „r” – rower, rok, Roman, rajd, rura, radio, rak, rajtuzy, rolnik, rachunek

 

7. Co słyszysz  na  końcu  wyrazu?  Noga,  krowa,  nos,  oko , lato,  zając, liście, mydło,  wazon,  komputer,  szal,  itp.

 

8. Podaj  mi 2, 3, 4, czy też kilka  słów,  które mają  na końcu np. o, a, s, k, r, cz, Przykłady:  s- las,  lis, nos, stos, los, stos, pies,  autobus, kaktus, kos,  t- samolot, robot,  zeszyt,  sufit,  lot,  kot, młot,  płot,  a- mama,  tata,  kanapa,  głowa,  ręka, bluzka,  kredka,  o- lato,  masło,  oko,  ucho,  gorąco, zimno, ciasno, k- kok, rok, skok,  mak,  rak,  kotek,  młotek, dzik,   cz- miecz,  warkocz,  zmywacz,  palacz,  ch- dach,  mech,  puch,  brzuch,  piach,  duch,  węch,  itp.

 

9. Podaj mi słowo, które ma w środku wyrazu np. l, t, r, w, s, o, a, itd.  r- Bartek, worek,  karty,  narty,  kurtka,   l- Ola,  balon,  walc,  kalafior,  polka,  kolce

 

10. Co to za słowo?  Jakie  słowo  powiedziałam? – Osoba dorosła podaje każdą głoskę  osobno,  ale  nie  przeciągając   zbytnio,  a  dziecko   mówi   całe  słowo. Zaczynamy  od  wyrazów  prostych,  krótkich,  jeśli  nie  sprawiają  one  dziecku kłopotów,   przechodzimy  do  coraz  dłuższych:   o-k-o,  k-o-t,  A-l-a,  m-a-m-a, t-a-t-a,    u-ch-o,     rz-e-k-a,    b-rz-u-ch,    l-a-m-p-a,    t-e-cz-k-a,     b-l-u-z-k-a,    p-o-d-ł-o-g-a,   t-o-r-n-i-s-t-e-r,   t-e-l-e-w-i-z-o-r,   itp.

 

11.Powiedz,  wymień  mi, jakie  słyszysz   głoski  w  tym   wyrazie  -  ćwiczenie odwrotne do ćw.10. Dorosły  podaje całe słowo, a dziecko rozkłada je na głoski, przy  każdej  głosce  prostuje  jeden  paluszek,  a  potem  je  liczy.

Uwaga!  Omijamy  słowa  ze  zmiękczeniami!

Lato – l-a-t-o - 4 głoski,    Ola – O-l-a - 3 głoski,    szczotka - sz-cz-o-t-k-a – 6 głosek,  czapka – cz-a-p-k-a – 5 głosek,  dach – d-a-ch 3 głoski  itp.

 

 

                                                                                                                        Opracowała

                                                                                                                        Elżbieta Słupik